90’lı yıllarda ansiklopedi ve atlas karıştırmadan yaşadığımız gezegen hakkında bilgi sahibi olmak zordu. Bunun edebiyatını yapmaya çok gerek görmüyoruz, lakin 20 yıl evvel saatler sonunda ulaştığınız bilgilere artık saniyeler içerisinde ulaşıyorsunuz.
Peki yaşadığımız gezegeni, üzerinde yaşayanlar ne kadar güzel tanıyoruz? Haritaların bize bu mevzuda yardımcı oldukları Brilliant Maps (Görkemli Haritalar) isimli internet sitesinden, hoş bir derleme hazırladık. Her birisi farklı hususlarda son derece farklı bilgiler veren haritalar var.
II. Dünya Savaşı'nda batan gemilerin işaretlendiği harita. Sarı noktaların hepsinde, 6 yıl süren bir savaşta batan gemiler var:
Üstelik savaşta batan gemilerin hepsi değil, büyük bir çoğunluğu bu haritada. Araştırmacı Rean Morfis tarafından 2004 yılında oluşturulan bu harita, GIS olarak kısaltılan Coğrafik Bilgi Sistemi veritabanını kullanıyor. Anlaşılan o ki karadaki yıkım, denizde de devam etmiş.
Düzlem biçimindeki haritaların gözlerimizi nasıl yanılttığını gösteren harita. Koyu mavi alanlar, üzerindeki bulundukları ülkelerin gerçek yüzölçümlerini veriyor:
Küre biçimindeki gezegenimizi düzleme aktarırken, kaçınılmaz olarak bozulmalar meydana geliyor. Yaygın formda kullanılan Mercator ölçeği, bu bozulmanın ziyadesiyle yaşandığı bir haritalama tarzı. Ülkelerin üzerinde yer alan koyu mavi alanlar ise ülkelerin gerçek yüz ölçümleri. Bozulmanın kutuplara gerçek artmasının nedeni ise bu ölçekte merkez olarak ekvatoru kullanmamız. Benzeri biçimde bir portakalı soyup kabuğunu düzleştirmeye çalıştığınızı düşünün.
Kadınların seçme ve seçilme haklarını aldıkları tarihler ülkelerin üzerinde yazıyor:
Aynı vakitte haritada birtakım renk tonlamaları da görüyoruz. Günümüze daha yakın tarihlerde bayanların seçme seçilme hakkı elde ettikleri ülkeler daha koyu renkle verilmiş durumda. Türkiye'de ise 1930'da başlayan çalışmaların ardından kadınlar, 5 Aralık 1934'de yapılan Seçim Kanunu düzenlemesiyle bu hakkı elde etmişlerdi.
1853 yılında Japon Suido Nakajima tarafından yapılan eşsiz dünya haritası:
Japonya'nın esaret üzere geçen uzun hükümdarlık devrinin akabinde dünyaya açıldıkları birinci yıllar. Aslında bu harita birçok insanın birinci bakışta fark edemeyeceği büyük bir eksiklik var: Antarktika.
Dünyadaki Tüm Ülkelerin Kare Haritası (Shintei – Chikyu Bankoku Hozu) olarak isimlendirilen çalışma, silindirik bir izdüşümle yapılıyor. Elle boyanan tüm ayrıntılar haricinde, sol altta 4 adet yarım küre görüyoruz. Eksiklerine karşın, vaktinin çok ilerisinde bir tekniğe sahip, günümüz haritalarına ise hayli yakın bir çalışma.
Diyelim ki 10.994 metre derinliğindeki Mariana çukurunun tabanında yalnızca 10 metre genişliğide tıkanmış bir lavobo masrafı var. O lavoboyu açtığınızda Dünya'nın suyu bu biçimde boşalıyor:
Mariana çukuru, 2.542 metre genişliğe ve 10.994 metre derinlikle adeta dünyadaki sular için tıkanmış lavobo üzere duruyor. Everest Tepesi'nden daha uzun bir derinliğe sahip olması, orayı daha farklı kılıyor. Pekala ya tabanında nitekim tıkanmış bir sarfiyat varsa? Şayet olsaydı ve açsaydık, okyanuslar 2 miyon 966 bin 888 yılda bu türlü bir değişim geçireceklerdi. Muhtemelen yeni sıradağlarımız olacak, gezegendeki ömür büyük ölçüde değişim geçirecekti.
