Birisi ortaya söylenti atar ya da halk ortasındaki tabiriyle “destekli sallarsa” beşerler buna inanabilir. İnanan beşerler, işin doğrusunu merak eder ve araştırırsa olayın palavra olduğu anlayabilir. Evvelden çok uğraş gerektirse de şimdilerde her şeyin doğrusunu Google’dan öğreniyoruz. Yani en azından çoğumuz Google arama sonuçlarının bize doğruyu gösterdiğini düşünüyoruz.
Göstermiyor. Yeni bir araştırmaya nazaran Google, uydurma haber sitelerine, hatta nerede kurulduğu bile muhakkak olmayan, tek gayesi palavra haber yaymak olan sitelere reklam verme fırsatı sunuyor. Bu siteler palavra haberlerin bulunduğu içeriklerini para karşılığında Google’da daha çok insanın karşısına çıkartıyor.
Kâr emeli gütmeyen bir araştırma kuruluşu olan Küresel Disinformation Index, geçtiğimiz pazar günün değerli bir araştırma yayınladı. Yaklaşık 1.700 siteyi analiz eden kuruluş, bu sitelerin %70’inin Google’ın “programatik reklam” teknolojisinden faydalandığını ortaya koydu.
Google’ı bile kandıran palavra haber siteleri:
Yalan haberlerin yayıldığı sitelerin birtakım ortak istikametleri var. Örneğin kocaman puntolarla yazılan manşetler, içeriğe tıkladığınızda olayı bir türlü anlatmayan yazılar, gazetecilikten uzak metinler, tık tuzağı başlıklar, araştırmadan yazılmış metinler…
Bu sitelerin kimileri, Facebook ve Twitter üzere servislerde insanların algılarını değiştirmek için büyük rol oynuyorlar. Botların paylaştığı palavra haberlerle 20 ülkede seçim sonuçlarını değiştiren Cambridge Analytica üzere şirketlerin olduğu çağdayız. İşin Google tarafı ise yapılan bu araştırma ile aydınlanıyor.
Söz konusu siteler, çöpten bile daha çöp içeriklerde ünlü markaların isimlerini geçiriyorlar. Metinlerde “Audi” ya da ABD’de bir operatör firması olan “Sprint” gibi… Daha evvel Google’da bu sözlerle bağlı arama yapanların karşısına, kelam konusu içeriklerin çıkması sağlanıyor. Buna da programatik reklamcılık ismi veriliyor.
Bir sitenin programatik reklamlardan faydalanması ise çok kolay. Google’ın reklamcılık ağına dahil olup ödemeyi yapmanız kâfi. Ondan sonra çok kullanılan anahtar sözlerin bulunduğu palavra haberler hazırlayın e o sözlerle ilgilenen kullanıcıların karşısına çıkın… Google da para kazanmaya devam etsin.
Araştırmaya dahil edilen sitelerin hepsi Birleşik Krallık’a yönelik yayın yapsa da %70’i programatik reklamlardan faydalanan palavra haber sitesi. Bu durum, medya otoritesinin ve gerçek gazeteciliğin daha zayıf olduğu ülkelerde çok daha yüksek oranlara ulaşabiliyor.
Global Disinformation Index Yöneticisi Craig Fagan, “Markalar için de riskli içerikler var. Dezenformasyon, tıpkı pornografi üzere riskli bir içerik.” açıklamasında bulunuyor.
Dijital reklam dalının kıymeti 330 milyar dolara ulaştı. Para sıcak, bilgi kirli, konuşan yok:
Craig Fagan, Google’ın dünyanın en büyük reklam şirketlerinden birisi olduğunun altını çiziyor. Facebook ve Twitter da dahil olmak üzere bu firmalar için para, bilginin doğruluğundan daha kıymetli oluyor. Artık birçok reklam satın alma süreci yazılımlarla gerçekleştiği için yapay zekâ filtrelerini kandırmak da kolay.
Global Disinformation Index, daima reklam harcaması yapan 20.000 palavra haber sitesinin toplamda 235 milyar dolarlık hacimle reklam kesimini canlandırdığını söylüyor. Siyaset ve siyasi adaylar, toplumsal olaylar, büyük markalar hakkında palavra bilginin sonu yok.
Google ya da her neresi olursa olsun duyduğunuza güvenmemekte yarar var. Dahası artık duyduğunuzu merak edip araştırsanız bile güvenmemek gerekiyor. Palavra haber araştırmaları bir sefer daha gösteriyor ki internet, sorgulamadan inanç duyan insanların çoğunlukta olduğu toplumlar için çok tehlikeli. Craig Fagan, “Tıpkı rüşvetlerde olduğu üzere bu işler de kapalı kapılar arkasında gerçekleşir” diyor.
