Bitcoin'i daima duyup, ne olduğu tam olarak kavrayamayan çok sayıda insan var. Bunun en büyük nedeni, “para” denilince akıllarda beliren birtakım temel özellikler. Haliyle temel yanılgılar ve duyumların neden oluğu önyargılar mevcut. Bitcoin'in, kripto paraların, blok zincirinin ne olduğunu anlamak için biraz temelden başlamak gerek. Yazının sonunda, temel bilgilere kavuşmuş, kripto paraları diğer dolandırıcılık öykülerinden ayırt etmiş olacaksınız.
Dünya iktisadı, merkezi anlayıştan uzaklaşıyor. Tarih boyunca daima ekonomik krizlere neden olan mevcut sistem, artan insan nüfusunun gereksinimini artık yeteri kadar karşılamıyor. Güçlü zengileşmeye, yoksul yoksullaşmaya devam ediyor. Ekonomik kutuplaşma şiddetlenmeye başlıyor. 1929'da yaşanan Büyük Buhran üzere, akabinde büyük savaşlara neden olan ekonomik krizler var. Bunlar yakın tarihimizdeki en net göstergelerdi. Yaşanan teknolojik değişimler ve bilginin dijitalleşmesi, bizi beklenen fakat öngörülemeyen değişim noktasına götürdü.
Bitcoin nedir?
Bitcoin'in ne olduğu sorusuna gördüğünüz yüzünü anlatmakla başlayalım. Akabinde bu işin art planına, teknolojisine de yakından bakacağız.
2017'nin sonlarında 20.000 doları gören; 2018'i sakin geçirip, 2019'un ikinci yarısında yine gündem olan Bitcoin, temel olarak dünyanın birinci kripto parasıdır. Kripto para piyasalarında Bitcoin'e alternatif olarak gelişen Ethereum ve Ripple üzere yüzlerce ünite daha bulunuyor. Bu kripto paraların her biri, aslında farklı emeller için geliştirilen yazılımlardan ibaret. Örneğin yalnızca ziraî alışverişlerde kullanılan, çiftilere özel kripto paralar var.
Bitcoin dahil tüm kripto paraları, tıpkı borsada pahalanan şirketler üzere düşünebilirsiniz. Yalnızca kripto paraların fiziksel bir karşılığı yok. Yalnızca bilgisayarlar tarafından işlenen bilgiden ibaretler. Bu soyutlaşma, klasik bakış açısına inançlı değil. Fakat sizi temin ederiz ki blok zinciri, bir avuş insanın inisiyatifine kalan ekonomik sistemlerden daha inançlı. Bunun da bir sebebi var:
Blok zinciri
Blok zinciri nedir?
Elinizde içi bomboş bir defter olduğunu hayal edin. Bu defterin her sayfası “blok” olsun. Her bloğun yani sayfanın da bir numarası bulunsun. Yani sayfalar, sırası bozulmadan dizilsinler. Bu defterde bir sayfayı koparıp sırasını değiştiremezsiniz. Ayrıyeten bir sayfanın üzerine yazdığınız bilgileri silemezsiniz. Blok zinciri dediğimiz yazılımsal kuyruklarda da o zincirdeki halkaların yerini değiştiremez, bir halkayı zincirden çıkaramazsınız.
Bir öbür örnek olarak, müzik uygulamalarındaki çalma listelerini düşünün. Bu listelere müzik ekleyebildiğinizi, lakin müziklerin sırasını değiştiremediğinizi ve onları listeden çıkaramadığınızı hayal edin. Bir arkadışınız (yani yani blok zincirindeki bir diğer kişi), listeye müzik eklemek istesin (Yani zincirin sonuna yeni bir blok eklemesi gerekiyor).
Ama değerli bir kural var: Söz konusu müzik listesini kullanan herkes, arkadaşınızın “şarkı ekleme talebine” onay vermeli. Tüm kullanıcılar onay verdiklerinde, arkadaşınızın eklediği müzik listenin sonunda yer alıyor. Tıpkı şekilde siz ya da müzik listesinin öteki kullanıcıları listeye müzik ekleyebiliyorlar.
Yani blok zincirinin kullanıcıları, öbür kullanıcıların yaptığı her sürece onay vermek zorunda.
Kısacası blok zincirindeki her bir kullanıcı, o blok zincirinin güvenliğini arttıran bir öge. Kullanıcılar isminde bu onayları veren ise bilgisayarlar ve o blok zincirine ilişkin olan yazılımlar.
İmza yok, sistemdeki her kullanıcı, sistemin güvenliğini arttıran bir öge olarak vazife alıyor. Tekrar söylüyoruz: Blok zincirine eklenen halkaları sonradan çıkaramıyor, sıralarını değiştiremiyorsunuz.
- Önerilen içerik: Bitcoin 0 dolara düşerse ne olur?
Bitcoin inançlı mi?
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, her kullanıcısını aslında bir güvenlik ögesi haline getiren blok zinciri teknolojisi, güvenlik konusunda apayrı bir çağ başlattı. Bitcoin ve öteki kripto paralar haricinde, blok zincirinin pek çok kullanım alanı var. Örneğin Pegasus Havayolları, uzun müddettir İstanbul'daki uçuşlarının bilgilerini blok zinciri sistemiyle koruyor. Google, bulut depolama sistemlerindeki bilgileri blok zinciri tabanıyla korumak için çalışmalara devam ediyor. Facebook 28 şirketle iştirak kurduğu Libra Birliği ile 2020 yılında finansal teknoloji piyasasına sert bir giriş yapacak.
Kısacası blok zinciri teknolojisi, yalnızca Bitcoin üzere finansal çıktılarıyla hudutlu değil. Kullanım alanı hayli geniş.
Dolayısıyla blok zinciri tabanlı tüm ekosistemlerde güvenlik son derece üst seviyede. Yaşanan tüm zahmetlerin ardında ya yatırıma aracılık eden borsanın ya da kullanıcıların kusuru oluyor. Ayrıyeten blok zincirinin bu imajını kullanarak yürütülen dolandırıcılıklar da var. İşte bu noktada iş, olayı tam olarak kavramaktan geçiyor.
Bitcoin nereye bağlı?
2009'da Satoshi Nakomoto takma ismini kullanan bir yazılımcı, internet ortamında Bitcoin isminde bir sistemin duyurusunu yaptı. Bu yazılımın bir mühlet sonra ses getirmesinin nedeni sunduğu geniş imkanlard oldu. Nakomoto, Bitcoin için “eşler ortası bir elektronik nakit sistemi” tanımlaması getirmişti. Bitcoin, vakitle tıpkı online oyunlardaki sanal paralarda olduğu üzere popülerleşti. Bu durum onun ve öteki kripto paraların ününü kullanan dolandırıcıların sayısını arttırdı. Ardında blok zinciri tabanlı bir yazılımsal mimari bulunmadan insanları kandıran yapılar türedi. Doğal olarak, sürece bilgisi olmadan dahil olanlar hem Türkiye'de hem de tüm dünyada büyük ziyana uğradılar. İşini bilip okuyan, araştıran ve sorgulayan yatırımcılar kazandılar.
Yukarıda Bitcoin ya da öbür kripto para ünitelerinin her kullanıcısını bir güvenlik ögesi haline getirdiğini söylemiştik. Münasebetiyle bu sistemde bir efendi yok. Yalnızca sistemin geliştiricileri var. Satoshi Nakomoto'nun gerçek kimliği ise hâlâ tespit edilebilmiş değil. Tahminen bir bireyden değil, bir küme yazılımcıdan bahsediyoruz.
Ancak Ethereum ve Ripple üzere yüzlerce başka kripto paranın kurucuları, emelleri, işleyiş biçimleri büsbütün ortada ve şeffaf. Bu şahıslar ise kripto paraların bedellerine karar vermiyorlar. Yaptıkları tek şey, sistemin imkanlarını genişletmek, yürürlülüğünü sağlamak. Örneğin merkezi Silikon Vadisi'nde bulunan Ripple, ülkemizde Akbank ile ortak. Akbank taşınabilir uygulaması üzerinden Ripple yatırımı yapmak mümkün.
Merkeziyetçilik yok, ekonomik gidişata bir avuç insan değil, tüm kullanıcılar ve yatırımcıların ilgisi karar veriyor. Yani bir arsa, oraya birileri köprü yapacağı için değil, sahiden hoş olduğu için değerlenebiliyor. İnternet sayesinde, tüm dünyada kullanıcıları bulunan blok zincirlerini hacklemek sıkıntı, çünkü merkezi bir bilgisayar da yok. Her kullanıcının sisteme entegre ettiği bilgisayarlar var. Bu bilgisayarlar da yapılan her süreci onaylamak ve zincire yeni bir halka eklemekle vazifeliler.
- “Kullanıcı” ile kastımız, Bitcoin ağında bulunan üreticiler, yani madenciler.
Bitcoin nasıl kazanılır? Bitcoin nasıl üretilir? Kripto para madenciliği nedir?
Bitcoin, Ethereum üzere kripto paraları kazanmak için “dijital madencilik” yapmanız gerekiyor. Bunun için de bilgiyi toprak üzere kazıp manalı dataları zincire ekleyen bir bilgisayara gereksiniminiz var. Bu bilgisayarların işlemci gücü arttıkça, daha çok bilgiyi daha kısa müddette işleyebiliyorsunuz. Bu sırada kullandığınız yazılım, işlediğiniz bilgi kadar, bilgisayarınızın emeğini ödüllendiriyor. Kodlardan oluşan kripto para cüzdanınıza, belli oranlarda takviye hissesi yatırılıyor.. Zira siz yapılan her süreç için bir güvenlik ögesi, sistemin yaygınlaşması için çalışan bir destekçi olduğunuz, bilgi işlenmesi için zincire takviye sağladığınız, dolanımı arttırdınız. Bu sürece de genel olarak “kripto para madenciliği” ismi veriliyor.
Bitcoin'in bir hududu var mı?
Bitcoin'in yazılımsal olarak 21 milyon adet sonu bulunuyor. Bitcoin blok zincirindeki bilgi ölçüsü giderek arttığı için o bilgi yığınını işlemek zorlaşıyor. Bu nedenle giderek Bitcoin üretimi yavaşlıyor. Şu anda 17 milyon adet Bitcoin bulunuyor. Sistem giderek yavaşlayacağı için 21 milyon Bitcoin hududuna kestirimi olarak 2100 yıllarda ulaşacağımız söyleniyor. Ethereum'un ise rastgele bir üretim sonu bulunmuyor.
Bitcoin çatalalanması nedir? Kripto paralar nasıl bölünüyor?
Sistem yavaşladıkça, bilgi ölçüsü artıkça süreç yapmayı kolaylaştırmak için “çatallanma” ismi verilen bir yol başvuruluyor. Örneğin Bitcoin ağındaki yükü hafifletmek için çatallanma süreci yapılmış, Bitcoin Cash verilen bir kripto para ortaya çıkmıştı. Bitcoin Cash ise artık farklı bir blok zincirine sahip olan, farklı bir kripto para. Çatallanma sürecine, o kripto paranın yöneticileri karar veriyor, lakin bu karar başka kullanıcıların onayından geçmeden gerçekleşemiyor. Çatal süreci gerçekleşen ana blok zinciri, tıpkı Bitcoin'de olduğu üzere değerlenmeye devam ediyor.
Bitcoin nasıl alınır? Bitcoin nereden alınır?
Bitcoin ya da öbür kripto para ünitelerine sahip olmak için birinci yapmanız gereken, emniyetli bir aracı kanal bulmak. Bu aracı kanaldan kastımız, global ya da mahallî olarak hizmet veren kripto para alım-satım süreci yapılan borsalar. ABD merkezli Coinbase, Hong Kong'lu Bitfinex, Çinli Binance üzere uluslarası örnekler bulunuyor. Bunun dışında direkt TL üzerinden çalışan yerli borsa şirketleri de var.
Bitcoin ya da rastgele bir kripto paraya yatırım yapmadan evvel, aracıyı güvenmeden süreç yapmamalısınız. Ayrıyeten elektroni ortamdaki cüzdanınızı, soğuk depolama ismi verilen teknikle saklayabilirsiniz. Böylelikle internet ortamındaki bilgilerin başına bir şey gelse bile soğuk deponuzdaki kripto paralarınıza ziyan gelmiyor.
